مرحوم نادر خلیلی یکی از معماران معاصر است که توانست با ایده گرفتن از معماری یزد خانه هایی با سیستم ابرخشت(super-adobe) بسازد.
بازار یکی از ارکان اصلی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی شهر سنتی ایرانی است فضای شهری ایرانی است که تعاملات اجتماعی را در بستری تاریخی فرهنگی پذیرا شده و واجد ارزش های کیفی و هنری والاست. نگرش علوم جدید در وهله اول به جنبه کارآیی و عملکردی و کمی امور نظر دارد تا جایی که آن جنبه را حتی الامکان از همه معانی ضمنی کیفی اش منتزع می سازد. جهان ما به مثابه نسجی است که از رشته های به هم تنیده تار و پود فراهم آمده است. رشته های پود که افقی اند، مظهر روابط علی، که از لحاظ عقلی قابل وارسی و کما محدوداند محسوب می شوند و رشته های عمودی تار، با ذات کیفی امور مطابقت دارد. علم و نگرش شهر سازانه جدید عمدتا در جهت افقی پود، تحول و تکامل یافته است، در حالی که باید به عمودیت تار متعالی و برشونده، رجوعی دوباره کرد تا نسجی متعالی پدیدار شود. در این مقاله با مروری بر تعریف بازار، نقش و جایگاه آن در شهر ایرانی و بررسی انواع آن، تاکید به طور عمده بر تحلیل ارزش های هنری، شکلی و کیفی فضاست، در این رابطه سرای مشیر از بازار شیراز به عنوان فضای شهری واجد ارزش همخوان با فرهنگ و هویت با فرهنگ و هویت ایرانی طرح و بررسی گردیده است.
دکتر فرح حبیب
ابزارهای پیام رسانی معنوی در معماری مسجد با تاکید بر نقش ایدئولوژی اسلامی
مکتب و اندیشه اسلامی حامل پیام بندگی در محضر خالق هستی است. کشف حقیقت که آبشخور فطرت بوده و در انسان نهادینه شده است، بستر کمال گرایی انسان را مهیا می کند. طرح مایه کمال گرایی را در هنر عبودیت می توان جستجو کرد و هنرمند مسلمان اندیشه خویش را برای بیان این حقیقت به کار برده است. هنر و معماری اسلامی سعی نموده است توسط هنرمندان دانش و بینش محور، کشف صورت پدیده ها را به منصه ظهور گذارد و خلاقیت هنری را در ترویج اندیشه مادی و معنوی به کارگیرد. هدف از این پژوهش، تمرکز بخشیدن به نیروها و امکانات موجود برای تبلیغ اندیشه عینی و عملی هنر معنوی است که در معماری مسجد توسط معماران به منصه ظهور رسیده است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است و با مطالعه منابع کتابخانه ای و میدانی اطلاعات گردآوری شده، بررسی و تحلیل گردیده است. نتیجه پژوهش نشان می دهد که بهره مندی از ویژگی های معنایی برای طراحی معماری مسجد در پیام رسانی توحیدی موثر است و بستر مناسبی را برای ادراک مخاطب و تبلیغ اندیشه معنوی مهیا می سازد.
مطالعات شهر ایرانی اسلامی زمستان 1390
مسجد بی نظیر جامع گوهرشاد و هنرهای قدسی معماری
حسین زمرشیدی
مسجد جامع گوهرشاد که بانی آن «گوهرشاد آغا» است، سرشار از هنرهای قدسی معماری ایران زمین، بنا شده است. این مسجد دارای چهار ایوان است. ایوان جنوبی و اصلی آن که ایوان مقصوره نامیده می شود، سرشار از هنرهای معماری، به خصوص کاشی کاری معرق با نقوش کاشی و آجر، گره هندسه نقوش، انواع کتیبه های خطوط ثلث، کوفی، نسخ و ... و انواع گلچین، گره و خط معقلی، رسمی بندی، نقوش بند رومی و ... و بالاخره محراب نفیس و منبر چوبی منبت و گره و هنرمندی درودگران فوق العاده پرکار است. مقرنس بندی های تخته به تخته منحصر به فرد، سبب شهرت جهانی این مسجد شده است. پیش خوان سازی ایوان از کتیبه بندی های متعدد و متنوع است و دو گلدسته منقوس برجسته مدور، در نما از سطح زمین تا انتهای ایوان و رخ بام، با اسماء هزارگانه جلاله «الله» مزین شده است. ادامه گلدسته سازی و به خصوص گنبد اگون، با نقوش گلچین معقلی و خطوط بنایی، عظمت مسجد را دو چندان ساخته است. دو ایوان شرقی و غربی کاملا مشابه یکدیگر، با استفاده از ازاره سازی ها، اسپرسازی های آجر و کاشی، سرپایه سازی ها، طاق نماسازی ها و غرفه سازی ها و پشت بغل سازی ها و با نقوش گوناگون زیبا ساخته شده است که در مجموع، استفاده از خطوط بنایی سه رگی، ارزش های بی همتایی برای مسجد به وجود آورده است. ایوان قبله متصل به بارگاه رضوی، با ارزشهای گلچین های معقلی خوشه انگوری رفت و برگشت و خط بنایی سه رگی «رو، وارو»، از سوره مبارکه جمعه و بسیاری دیگر، این مسجد زیبا را به کمال مطلوب رسانیده است. غرفه بندی های دواشکوبه با طرح های گوناگون و نقوش کاشی کاری و بسیاری دیگر نیز، عظمت این مسجد را چند برابر ساخته است.
مطالعات شهر ایرانی اسلامی زمستان 1390
مقاله : نقش خلوت در معماری خانه ایرانی
خانه، مکانی است که اولین تجربه های بیواسطه با فضا، در انزوا و جمع در آن صورت می گیرد و «خلوت» با خود، با همسر و فرزندان، با والدین و خواهر و برادر و دیگران همه و همه بی تعرض غیر در آن ممکن می گردد. خلوت در مسکن از ضروریات هر محیط مناسب برای زیست انسان به شمار می رود. وجود خلوت در محیط زندگی، می تواند به ایجاد زمینه مناسب در ابعاد فردی و اجتماعی بیانجامد. علاوه بر آن، آسایش خانواده و فراهم آمدن امکان ارتباط مناسب اعضای آن با یکدیگر و حتی با سایر نزدیکان، نیازمند خلوت در مسکن است؛ چرا که مسکن به معنای جایی که سکینه و آرامش در آن جاری است، نیازمند نوعی خلوت است. ایجاد تعادل میان خلوت و تعامل اجتماعی امری ضروری است که به وسیله عناصر کالبدی و در بستر فردی و اجتماعی هر جامعه ای و مبتنی بر ارزش های فرهنگی آن میسر می شود. این مقاله با پرداختن به مفهوم «خلوت» به روش کیفی و با مروری بر تعاریف مختلف و بعضی نظریه های این حوزه، به بررسی این مفهوم در حوزه فرهنگ اسلامی می پردازد و در ادامه، دو نسبت جدید «خلوت با خویش» و «خلوت با خدا» را به مفاهیم مربوط به حوزه این نوع مطالعات می افزاید. همچنین، ضمن نشان دادن اهمیت این معنا در این فرهنگ به عنصر فضایی و کالبدی آن در معماری نمونه های مورد بررسی اشاره می نماید که به صورت عناصر کالبدی، همچون صندوق خانه ها، پستوخانه ها، خلوتخانه ها، زاویه ها و یا کنج ها، شکل گرفته اند. در پایان مبتنی بر تعاریف و مصادیق مربوط و با توجه به پاسخ هایی که ساکنان فعلی مساکن ایرانی - اغلب به ناچار و در محدوده فعلی بناهای خود - به این نیاز داده اند، پیشنهاد می کند که طراحان معمار مساکن ایرانی، فضاهایی را چه به صورت مستقل و چه به صورت همراه با فضاهای دیگر - که امکان تفکیک داشته باشد - در طراحی فضاهای مساکن لحاظ نمایند.
مطالعات شهر ایرانی اسلامی بهار 1391
مقاله : تحقق پذیری هویت اسلامی در آثار معماری
عبدالحمید نقره کار-محمد منان رئیسی
موضوع کمیت و کیفیت تجلی هویت اسلامی در معماری دوران اسلامی از مباحثی است که پیرامون آن افتراق نظر زیادی میان اندیشه مندان وجود دارد. برخی به بازتاب حداکثری محتوای اسلامی در آثار معماری این دوره اعتقاد دارند. در مقابل، برخی دیگر انعکاس حداقلی هویت اسلامی و نفی وجود هر نوع رابطه بین محتوای دین و این آثار را بیان می کنند. در این مقاله نظریه سومی در این خصوص ارائه می گردد که اساس آن، اعتقاد به تجلی نسبی محتوا و هویت اسلامی در صورت و کالبد معماری دوره اسلامی به عنوان اصلی منطقی است. مقاله، این اصل بنیادی را مطرح می نماید که اسلام به عنوان مکتبی فکری و اعتقادی، حقایقی مفهومی را در حوزه هنر مطرح کرده که در ایده ها و ایده آل های هنرمندان و معماران انعکاس یافته است. این حقایق بنیادی و ثابت می توانند طی فرایندی معین با اجتهاد خلاقانه هنرمندان در هزاران پدیده به صورت نسبی تجلی نمایند. در این مقاله، ضمن اتخاذ رویکردی تاریخی - تفسیری، با بهره گیری توامان از روش استدلالی - منطقی و بر پایه متون مستند دینی به اثبات این مدعا خواهیم پرداخت. پایه اساسی در اثبات این نظریه، اصل تفکیک گزاره های نظری، عملی و مصادیق در حکمت اسلامی است که تبیین خواهد شد.
مطالعات شهر ایرانی اسلامی بهار 1391
شماره 20 مجله اثر به معرفی کامل گنبد در معماری ایران پرداخته است.شماره 24 به معرفی چفد ها و طاقها پرداخته است.مجله اثر از جمله منابع کنکور ارشد معماری می باشد.
اسلام یک ایدئولوژی
جهان شمول است.یکی از جنبه های اعجاز قرآن ,نحوه برخورد با طبیعت است که در میان
موج نظریات گوناگون مدرن و پست مدرن در مورد طبیعت می تواند راهگشا باشد.
قرآن طبیعت را از سه
جنبه مورد بررسی قرار داده است:
1 طبیعت بستر لازم برای
شکل گیری بعد جسمانی و روحانی انسان است(هو انشاکم من الارض-سوره هود 43)
2 ارزش طبیعت از لحاظ
وجودی پایین تر از انسان است(وَالتِّینِ وَالزَّیْتُونِ ﴿١﴾ وَطُورِ سِینِینَ ﴿٢﴾ وَهَـٰذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ﴿٣﴾ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِی أَحْسَنِ
تَقْوِیمٍ ﴿٤﴾ ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِینَ ﴿٥﴾)
یکی از پیام های این
آیات این است:انسان خلقت احسنی دارد تا اینکه به اسفل السافلین(خاک یا همان عالم
طبیعت بازگردانده شود.
3وظیفه انسان استعمار و
تسخیر طبیعت است(استعمرکم فیها-سوره هود 43)
جمع این سه دیدگاه در
کنار هم از اعجازات معنوی قرآن است.
باغ سازی ایرانی نمودی
از این سه نظریه است.
با ظهور تمدن مدرن,باغ
سازی فرانسوی(نمود مبارزه با طبیعت) و باغ سازی انگلیسی(نمود بی تفاوتی نسبت به
طبیعت) رواج پیدا کرد که دراینجا مجالی برای طرح آنها نیست.باغ سازی ژاپنی بر اساس آیین شینتو ژاپن طراحی شده
است که در آن طبیعت از شانی بالاتر از انسان برخوردار است.از ویژگی های بارز باغ ژاپنی عدم صراحت فضا است.در میان همه این تفکرات ما از تفکر اسلامی خود دور
شده گرفتار ایدئولوژی های نوظهور شده ایم.
این مجموعه شامل شش
مقاله در زمینه باغ ایرانی و پاورپوینت طراحی شده جهت معرفی باغ ایرانی است.
جستار مقالات با کلیدواژه "باغ ایرانی" در sid.ir
چکیده مقاله :
مفهوم مسکن از دیدگاه اسلام موضوعی است که در این نوشتار مورد بررسی قرار می گیرد. اهمیت این موضوع در شناخت تفاوت های میان معماری اسلامی و معماری مسلمین (بناهای ساخته شده توسط مسلمانان) موثر است. لذا نگارندگان با استفاده از منابع دینی چون آیات و روایات تلاش نموده اند تا به جهت گیری های دینی در زمینه مفهوم مسکن این مطلب دست یابند. نوشتار حاضر بر اساس روش تحلیلی-توصیفی تنظیم گردیده است.
نگارندگان بر اساس این نوشتار بر این عقیده اند که متون اسلامی درباره معماری، ضوابط و شاخصه هایی را مطرح می کند که مسکن را در حوزه های تک بنا تا مجموعه شهری پوشش می دهد و نقش مسکن و انسان را در توده های انسانی و مجموعه های ساختمانی تشریح می نماید. اعتدال، روح مندی و نظم ساختاری است که داوری در عوالم معرفتی سکونت را موجب می گردد.
مجله مسکن و محیط روستا/بهار 1389